Lars von Trier – “Europa”

„Europa” Larsa von Triera to film ukazujący szczególny okres w historii Niemiec. Akcja zaczyna się w październiku 1945 w amerykańskiej strefie okupacyjnej, do której przyjeżdża Leopold Kessler, młody mężczyzna ze Stanów Zjednoczonych, którego rodzina ma niemieckie korzenie. To idealista kierujący się intencją zrobienia jakiejś drobnej rzeczy dla uczynienia świata lepszym. Chce to zrealizować poprzez okazanie, jak sam to ujmuje, Niemcom odrobiny życzliwości. Jako Amerykanin na serdeczność i otwartość Niemców liczyć nie może. Jego osobowość sprawia też, że staje się łatwą ofiarą manipulujących nim osób.

Film może być znakomitym uzupełnieniem podręcznikowej wiedzy. Pokazuje nie tylko psychologiczną sytuację pokonanych inicjatorów II wojny światowej, ale też dwuznaczne działania Amerykanów. Z jednej strony zwycięzcy chcą stłumić tlący się jeszcze opór partyzantki, Werwolfu, z drugiej szybko rozpocząć odbudowę gospodarki kraju. Zdarza się im mimo to kończyć dzieło zniszczenia, gdy można osłabić te zakłady, które stanowiłyby w przyszłości konkurencję dla amerykańskich przedsiębiorstw.

Najciekawsze jest jednak w tym dziele studium niemieckich dusz w owym czasie. Główny bohater, Leopold pracuje na kolei, w firmie Zentropa, przedsiębiorstwie magnata przemysłowego, Maxa Hartmanna. Poznaje bliżej jego rodzinę. Obserwuje też pracowników kolei ukształtowanych według pruskiego drylu, całkowicie oddanych służbie, pokornych wobec przełożonych aż do przesady i wyświadczających sobie różnego rodzaju przysługi, faktycznie będące łapówkami.

Portrety członków rodziny Harmanna są najbardziej interesujące. Głowę rodu wspiera przy przechodzeniu przez trudny czas pułkownik Harris, który przyznaje, że w amerykańskiej strefie okupacyjnej 80 procent Niemców ma nazistowskie sympatie, ale on potrzebuje przedsiębiorstwa Zentropa do uruchomienia tak potrzebnego transportu. Harris aranżuje zatem złożenie zeznań przez Żyda wybielających Maxa. Rodzina Hartmannów i przyjaciele domu nie są jednak zadowoleni z pomyślnego dla nich przebiegu zdarzeń. Pokonani nie mogą przecież zapomnieć o swoich utraconych marzeniach i obecnym upokorzeniu. Jak ujmuje to córka Maxa, Katharina, ojciec kochał firmę, ale po wojnie nie potrafił wyrzucić z pamięci, że pociągi Zentropy woziły Żydów do obozów zagłady, a później w pierwszej klasie amerykańskich oficerów.  

Narracja w filmie ukształtowana jest na wzór seansu hipnozy, kojarzy się z psychoterapią. Obrazy są czarno-białe. Kolor pojawia się rzadko. Bardzo dobrze służy to kształtowaniu atmosfery grozy. Niemiecki ruch oporu próbuje bowiem zdestabilizować sytuację, przeprowadzając zamachy na tych, którzy chcą z Amerykanami współpracować. Czerń i biel nawiązują do niemieckiego ekspresjonizmu w kinie. 

Szczególnie brzmią w tym dziele rozmowy zbliżające się do tematyki dobra, zła, odpowiedzialności i moralnych ocen. Nawet przyjaciel rodziny Hartmannów, ksiądz, gotów jest zapewnić, że wojna była lepszym czasem niż ten obecny. 

Dobrotliwy, pełen najlepszych intencji Leopold wpada w sieć intryg. Ci, którym zaufał najbardziej, okazali się najmniej tego godni. Dzieło jest dramatem, główny bohater został wplątany w sytuacje, z których nie można było wybrnąć, nie czyniąc komuś szkody. Znakomicie wykorzystano jego otwartość i, niestety, naiwność. 

Film trzyma w napięciu, pod koniec tempo zwrotów akcji gwałtownie przyśpiesza, finał zaskakuje. Autorzy operują oryginalnymi środkami wyrazu, sylwetki wielu postaci budzą uśmiech, są groteskowe. Nade wszystko, twórcom należą się słowa uznania za śmiałe podjęcie tematów, nazwijmy to, drażliwych i kontrowersyjnych. 

Jeśli masz ochotę wesprzeć finansowo działanie tego serwisu, przyczynić się do jego rozwoju, możesz dokonać wpłaty/przelewu na konto firmy: Sztuka Słowa PL, Tomasz Filipowicz.

Nr: 15 2490 0005 0000 4500 8617 6460 

Tytułem: SERWIS EDUKACYJNY 

Kategoria: Film